EYBERS, Elisabeth
Die geskenk
Jy het my meer gegee as die blou van jou oë:
ook die meerblou lug tussen wit wolke-oewers het
myne geword,
die dromerige rookblou van ver rante,
die pêrelblou van die skemering
en die roekelose blou van ’n blom tussen groen gras.
Jy het my meer gegee as die beroering van jou hande:
die lug het teerder om my gevloei,
die aand het my inniger as voorheen ontvang in sy
koele omhelsing
en die wind het gaan lê op my bors.
Jy het my meer gegee as die besorgdheid van jou stem:
die bome het hul takke behoedsaam geneig
en die sterre het hulle rondom geskaar soos wagte.
Jy het my meer gegee as die drang van jou bloed:
die warm krag van die aarde het deur my gestroom,
die sap wat lentebotsels uitstoot het gepols in my are
en die Ewige Lewe het ontkiem in my skoot.
Jy het my meer gegee as die droom van een nag:
al die verlore drome van my kindertyd het teruggekeer
en in my oë het jy sterre aangesteek,
te helder om te vlug vir die daglig.
Alles wat ek verloor het en veel wat nog ongevonde
was, het jy my gegee.
Jy het my meer gegee as jou liefde:
die guns en die liefde van God.
Ouer Word
'n Eindigheid sprei langsaam, ongevra,
'n stipter onderskeiding word van krag.
Wat ek verloor het suig my terug in drome,
hul nagtelike helende verwarring;
wat oorbly dwing my voorwaarts, stoot of dra
my onversetliker van dag tot dag
met afgepaste tydverdryf en werk.
Ek hul my heelheidshalwe in 'n huis
wat stuksgewyse toeslik tot 'n kluis.
Iets wat 'k onthou: eens was ek 'n beminde
kind, tintelend van hiernamaalse onkunde,
deur louter eindeloosheid ingeperk.
Sonnet
Nou het ek jou reeds aarselend lief soos mens
die onvoltooide dinge sku bemin;
jy is nog niks as droom, ekstase, wens,
‘n lied wat ek nie duidelik kan versin.
Ek ken jou nie en kan jou skaars vermoed
maar dieper as die hamer van my hart
wentel jou ongeduld; ons deel één bloed
en, vreemd verenig, bly ons tog apart.
Wat sal díe dwase liefde later baat
as ek jou ken en tog nie langer het,
nie langer kan beskut teen alle kwaad
en alle teerheid langsaamaan verdwyn?
Die worsteling wat jou moet verlos is net
die aanvang van die skeiding en die pyn.
Die moeder
Die vreemde oorsprong van jou lewe het,
soos lig deur ’n kristal, deur my gevloei
in al die maande toe ek één was met
die stil geheim van jou verborgene groei.
En nou kan niks ons skei – want is jy niet
afhanklik en gebonde aan my bloed
wat met sy onbegryplike chemie
jou wonderlik gevorm het en voed?
En of die uur ver en vergete word,
en of die jare tussen jou en my
hul seile span, die see sy golwe stort,
of self die Dood sy somber baken steek,
nogtans sal jy aan my gebonde bly
met die onsigb’re naelstring wat nie breek.
Ek moes deur baie pyn
Ek moes deur baie pyn om mens te word,
om in myself die wyer Self te herken;
my dure nardussalf was uitgestort
eer ek die ryker erfenis kon wen
waarna my eenling-siel wanhopig stry
of wat hy trots versmaai: eers toe my gees
net daar was om my liggaamspyn te ly
het ek geleer om mens, om vrou te wees,
een uit die effe menigte. Blydskap,
so sterk en rustig soos ‘n groot, stil man,
het oor die drumpel van my hart gestap
en daar geen hoë waan of bitter wens
gevind. Ek het my opeens ontdek: voortaan
nie meer, goddank! half-god, half-gek, maar mens!
Portret
Soos ‘n gety wat nie meer beur
maar saggies wegsak van die land
so skuif die dun bloed langsaam deur
die donker are op my hand.
Die dae en nagte bly
nou ewe dof en droomdeurweek,
ek voel of alles rondom my
sag wegsmelt sonder om te breek.
Die dinge digby word verward,
maar wat verby en ver was staan
nou stil en helder en apart
waar alles wat gekom het gaan.
Ná al die jare word die huis
weer leeg en groot soos vir ‘n bruid
en telkens moeisamer die reis
van bed na tafel, stoel na ruit.
Met mooiweer sit ek voor die raam
en as ek deur die laning staar
gly lig en skaduwee tesaam
en word ek vreemde goed gewaar.
Maar as ek trae woorde vind –
want alles het wee wonderbaar
en nuut geword soos vir ‘n kind –
dan kyk en knik hul vir mekaar.
Ek weet wat hulle dink. Ek weet
ook dat ek dit nie is, dat ek
alleen die naam en vorm vergeet
en nou die dinge self ontdek.
Nie een is daar wat my beny
van die wat sterk en regop is,
vol haas en angs, noudat in my
daar niks meer agterbly as rus:
die eindelike rus as sag
die kersvlam groei en krimp en groei
en plotseling wegsink dat die nag
soos watermure oor my vloei.
Toneel: Keulen 1948
Uit hope gruis en steen rank vreemd en lig
die hoekige skelet van draad en staal:
al is die tema oud en teatraal,
die décor skep ’n nuwe ewewig.
Die spelers volg mekaar soos mens verwag:
die langhaarseuns wat met astrante taal
printkaarte ruil voor rookgoed, dan die vaal,
verslete vrouwe wat in die broodtou wag.
Die man wat deur die puin ’n waentjie trek,
die kortrok-holoogmeisie langs die straat
wat pleitend met die afbeenkêrel praat,
die hond wat aan die goor plaveisel lek.
Alleen die kinders, soos ’n Griekse koor
afsydig, gaan geslagtelank hul gang:
solank hul speel, is hul nie koud of bang,
nie honger meer… en die toneel verloor
al sy groteske oppervlakkigheid
en word die lewe, skoon en waar en wyd.
Die lang nag
Ook wanneer die slaap jou verstoot
mag jy jou op die lang nag verlaat:
die uitsig strek eindeloos heel,
vereffening herroep elke nood.
Die ondeuglike nag bied geen raad
hoe jy ook al die ure indeel,
met sy afbraak verstuif stuk vir stuk
klein prikkelende splinters geluk.
Jou bloed op sy blinde beloop
laat hom nie voegsaam bedaar,
trek lukraak registers oop
tot jy willens die lang nag aanvaar.
Gesprek
Herinnering, uitgedaag tot dialoog
en vroeër voëlvry, vaag en ongestuit,
tuur wit-oog rond maar uiter geen geluid,
strompel dan blindelings teen ’n skrikdraad vas,
bly bibberend steek binne die strak betoog
wat logika reghoekig om hom pas.
II
Soms ge eek die verkeerde antwoorde
of skenk meer aandag aan die donker klank
as aan die suiwer sin van wat jy sê.
Jou drang na helderheid vertroebel my
en tik my terug na my skaduterrein.
ek smeek jou, luister dan niet na my lippe nie
maar na die waarder weerwoord van my hart.
Herinnering
As kind het 'k eens die maan se ronde skyf
langsaam sien uitswel bo die silwer vlei
om saggies soos 'n seepbel weg te dryf
en tussen yl popliere in te gly.
Agter my in die donker was 'n raam
vol lig en mensestemme en gelag
en ín my angs en weekheid sonder naam
terwyl ek op die maan se loskom wag.
Die res is alles duister en verward…
Van tak tot tak het hy gewieg… ek weet
nog net dat die gekneusde gras se geur
soos naeltjies was en dat ek skielik seer-
gekry het van die inkrimp van my hart
en met my pols die trane weggevee't.
Die vrou
Somer en herfs en winter trek in wye
onafgebroke wisseling deur die land,
maar sy bly draer van die lente want
liefde het haar verhef bo die getye.
Haat en verwoesting plant hul lamfervlae
in honderd stede en oral sink die nag;
vir háár op wie ook bloed en worsteling wag
klink nog die lied van vrede en welbehae.
Die uitgeteerde ruiter neig sy sens
en aarselend voor die klaarheid van haar blik
erken selfs hy sy heerskappy se grens:
in haar wat die onsterflikheid bewaak
ontkiem die toekoms in die flou getik
van lewe wat voorwêreldlik ontwaak.